در گفت وگو با كارشناس مهندسی آب بررسی شد
علل سیل های مخرب شمال كشور از جنگل تراشی تا راه آهن آق قلا ؟
به گزارش لوازم حیوان خانگی یك استاد دانشگاه تهران جنگل تراشی ها و ورود رسوبات به رودخانه ها را عامل سیلاب های اخیر شمال ایران دانست و از مجلس شورای اسلامی، بدون توجه به سود شركت های جنگل تراش، خواهان تصویب طرح تنفس جنگل ها شد.
در ایام گذشته كه سیل مازندران و گلستان را فراگرفت، عوامل مختلف همچون تغییر اقلیم، سدسازی، و جنگل زدایی مقصر این بلایا معرفی گشتند. شاید سیلاب های اخیر تك علتی نباشد و همه آنچه این روزها بعنوان دلیل اصلی سیلاب های سهمگین از جانب دستگاه های مختلف مطرح می شود؛ در چنین وضعی اثرگذار باشد. جهت رفع ابهامات پیش آمده و روشن شدن چرایی وقوع سیل در استان های شمالی كشور و همینطور سیل شیراز، محمد ابراهیم بنی حبیب كارشناس حوزه مهندسی آب و استاد دانشگاه تهران، در گفتگو با ایسنا، با اشاره به اینكه سیل های روزهای اخیر می تواند علل مختلفی داشته باشد اما باید به دنبال اصلی ترین و موثرترین علل این حادثه باشیم، اظهار داشت: برخی معتقدند كه «سیل های اخیر گلستان و مازندران ناشی از تغییر اقلیم بوده است»، اما سئوال آن است كه آیا تغییر اقلیم تنها برای ایران رخ داده است؟.
وی با اشاره به اینكه مسلماً تغییر اقلیم یك پدیده كوچك محلی، محدود به یك نقطه خاص نیست كه آثار آن تنها در ایران قابل مشاهده باشد، افزود: تغییر اقلیم برای كل دنیاست اما چرا در سایر نقاط دنیا حداقل در كشورهای همسایه شاهد چنین حوادثی با این شدت و قدرت نیستیم؟. تغییر اقلیم می تواند عامل تشدید رگبارها و یا خشكسالی های متمادی باشد اما تغییر اقلیم عامل اصلی تشدید سیلاب های اخیر نیست.
این مهندس آب با اشاره به این نكته كه پیش بینی های بلندمدت تغییر اقلیم با استفاده از مدلهای جهانی هواشناسی انجام شده است، خاطرنشان كرد: این مدلها بر اساس حل عددی معادلات دیفرانسیل جو زمین است و نتایج این مدل و سناریوهای انتشار گازهای گلخانه ای با عدم قطعیت های قابل توجهی همراه می باشد و نمی توان ادعا كرد كه پنج سال بعد دقیقاً چه اتفاقی می افتد، بلكه سناریوهای علمی مختلف خوش بینانه و بدبینانه در مورد آثار تغییر اقلیم وجود دارد.
به قول بنی حبیب، تواتر بارندگی ها، افزایش میزان و شدت بارش از آثار تغییر اقلیم است و همین طور افزایش شدت خشكسالی ها در بعضی مناطق از نتایج این مدلها است، ازاین رو با عدم قطعیت هایی كه در نتایج این مدلها وجود دارد، ارتباط مستقیم تغییر اقلیم با سیل های اخیر كشور را نمی توان قطعی دانست و باید به عوامل زمینی و انسانی تشدید سیلاب ها بیشتر توجه كرد.
جنگل تراشی عامل اصلی سیل های شمال كشور این استاد دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش كه علت سیل های اخیر كشور چیست؟ با اشاره به اینكه در وقوع سیل های اخیر عامل اصلی، بلایی است كه ما انسان ها بر سر خاك حوضه ها آورده ایم، اظهار داشت: واضح است كه جنگل ها را از بین برده ایم و جنگل تراشی در شمال ایران رخ داده است. هنور هم ماشین های بزرگی كه در حال حمل درختان بریده جنگل های شمال هستند؛ مشاهده می شود.
وی در مورد ارتباط جنگل تراشی ها با وقوع سیلاب های اخیر شمال كشور، خاطرنشان كرد: دقت داشته باشیم كه خاك جنگل سُست است و اگر درختان را بِبُریم و جنگل را تخریب نماییم، مقاومت خاك از بین می رود و به راحتی در دامنه های پر شیب لغزش پیدا می كند و وارد رودخانه ها می شود در نتیجه این فرآیند، غلظت رسوبات رودخانه ها بالا می رود و این وضعیت مقدمه مصیبت های بزرگ است، چون حجم سیلاب بیشتر می شود و ضریب زبری جریان آب بالا می رود و عمق جریان و پهنه سیلاب را بیشتر می كند.
بنی حبیب در این باره این طور توضیح داد: غلظت رسوبات بالا سبب افزایش وزن مخصوص سیلاب و افزایش قدرت شناورسازی اجسام توسط این نوع سیلاب ها می شود، ازاین رو این سیلاب قدرت آنرا دارد كه اجسام سنگین را به راحتی جابه جا كند. در سیل شیراز می بینیم كه سیل كم عمق هم به راحتی خودروها و حتی انسان ها را شناور كرده و با خود حمل می كند، به این سیلاب ها، سیلاب های واریزه ای یا گِلی (Debris flow) گفته می شود.
یك شاهد محلی برای اثبات دلیل سیل این كارشناس حوزه مهندسی آب با اشاره به اینكه برتی اثبات این ادعا كه جنگل زدایی ها سبب وقوع سیل شده، می توان حتی یك دلیل محلی از سیلاب گلستان هم آورد، اظهار داشت: در حوضه زیارت (حوضه ناهارخوران) و حوضه كردكوی (در حدود ۲۰ كیلومتری شهرگرگان)، شدت بارش تفاوت زیادی با سایر حوضه های همسایه (گرگان رود (مادرسو) و حوضه های مازندران) نداشته، اما چرا سیلاب در این حوضه ها چندان شدید نبوده است؟. چون در این حوضه ها (زیارت و كردكوی) عملیات آبخیزداری انجام شده و هم شدت تخریب جنگل و خاك كمتر از سایر حوضه ها بوده است، ازاین رو خسارت این مناطق كمتر بوده است.
راه آهن آق قلا مقصر سیل است؟ ایشان در ادامه در پاسخ به پرسشی در مورد تاثیر خط راه آهن در وقوع سیل گلستان، اظهار داشت: خطوط راه آهن مثل تهران- شمال و تهران-تبریز كه در دوره های گذشته كشیده شده است، تعداد زیادی آبرو و پل دارند، یعنی در هنگام ساخت خط راه آهن هر جا یك آبراه كوچك دیده اند، روی آن پل ساخته اند تا مسیر آب مسدود نشود. ظاهراً خط راه آهن آق قلا، پل نداشته و سبب شده سیل نتواند از محدوده آق قلا تخلیه شود، ازاین رو سیل گیری آق قلا شدت یافته است. البته با تصمیم ستاد بحران خط آهن شكافته شد كه تخلیه سیلاب بعد از شكافته شدن خط آهن، خود اثر نبود آبروها را در وقوع سیل، اثبات می كند. گفته می شود كه در آینده پل هایی برای آبراهه های موجود در این حوضه ساخته خواهد شد.
بنی حبیب در ادامه گفتگو با اشاره به اینكه متاسفانه برخی بر لزوم لایروبی سدها به منظور پیشگیری از وقوع سیل تاكید دارند، اظهار داشت: سدها را معمولاً لایروبی نمی كنند، چون اثرات منفی زیست محیطی دارد. نمونه ای از لایروبی سد را به صورت فلاشینگ در سد سفیدرود حدود ۳۰ سال پیش داشتیم كه نتایج آن برای محیط زیست رودخانه سفیدرود در پایین دست خسارت بار بود چون غلظت رسوبات در پایین دست بالا رفت و زندگی ماهیان سفید را كه برای تخم ریزی به رودخانه سفید آمده بودند، مورد تهدید قرار داد. ازاین رو سفارش فنی آن است كه به جای تخلیه رسوب سدها، از راه مدیریت حوضه، حفاظت از جنگل ها و آبخیزداری مانع ورود رسوبات به مخازن سدها شویم. این برنامه ریزی مبتنی بر توسعه پایدار می باشد كه در اغلب كشورهای پیشرفته انجام می شود.
مجلس طرح تنفس جنگل ها را تصویب كند كارشناس حوزه مهندسی آب تصریح كرد: سفارش می كنم؛ مجلس هر چه سریع تر طرح تنفس جنگل ها را كه به حالت تعویق درآمده است، بدون ملاحظه شركت های جنگل تراش به تصویب برساند. اگر می خواهیم سیلاب های این چنینی تشدید نشود؛ باید برداشت چوب از جنگل های گیلان، مازندران و گلستان را متوقف نماییم. پیشنهاد می كنم خسارتی را كه سیل امسال و سیل سال های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ به مردم گلستان وارد كرد با درآمد ناشی از برداشت چوب در جنگل های شمال مقایسه نماییم، حتماً متوجه می شویم كه رقم خسارت ها بیشتر بوده است. ضمن اینكه درآمد حاصل از فروش چوب به جیب شركت های خاص رفته است اما خسارات سیل را باید مردم عادی پرداخت كنند. باید برداشت چوب را متوقف نماییم برای كشوری كه سطح كوچكی از مساحت آن جنگلی است شایسته نیست كه با از بین بردن این امانت الهی و امانت نسل های آینده درآمدی كسب كند كه جبران خسارت اش هم نمی كند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب